سخن آشنا (شرح عرفانی اخلاقی نهج البلاغه) (کتاب)

کتاب «سخن آشنا (شرح عرفانی اخلاقی نهج البلاغه)»، شرحی است بر تعدادی از خطبه ها و نامه ها و کلمات قصار نهج البلاغه، اثر عارف وارسته استاد حسین شفیعی. این شرح بیشتر به جنبه های اخلاقی نهج البلاغه توجه داشته و کلمات مولا امیرالمومنین (علیه السلام) را از دید عرفانی تحلیل نموده است. کتاب در چهار جلد به چاپ رسیده است.

معرفی مؤلف

در مقدمه کتاب در وصف مؤلف آمده است: مرحوم حسین شفیعى در سال ۱۳۰۲ شمسى به دنیا آمد. به یقین مى‌توان گفت عمر ۷۶ ساله او از عمرهاى پربرکت بود که پیوسته در راه کمال انسانیت سیر مى‌نمود از کودکى تا اوان پیرى هیچگاه از تعلیم و تعلم باز نماند و خستگى در او دیده نشد. معارف متداول اسلامى را به خوبى تحصیل کرده بود و از استادان به نامی چون مرحوم حضرت آیت‌اللّه العظمى حاج آقا رحیم ارباب قدس‌اللّه سرّه و متکلم و حکیم معروف اصفهان مرحوم صدرالدین هاطلى کوپائى و مخصوصا از حوزه درس پربرکت آیت‌اللّه میرزا علی آقا شیرازی اعلى‌اللّه مقامه بهره‌ها برد.

وی پیوسته ملازم حاج میرزا على‌آقا شیرازى بود و نهج البلاغه را کلمه به کلمه از آن عالم ربانی فراگرفت. استاد شفیعى حافظ کل نهج‌البلاغه بود و از سنین جوانى در محافل خصوصى تدریس مى‌کرد و تا پایان عمر پیوسته علاقمندان به سخنان مولا على (ع) را از این چشمه فیاض سیراب مى‌نمود و در نهایت در کلاس درس نهج‌البلاغه به سال ۱۳۷۸ شمسی جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.

از دیگر تألیفات اوست: بهجة الطالبین در منطق، نور الیقین در شرح خطبه متقین از امیرالمومنین علیه السلام، تجلی فضیلت، دارالجنون عشق (دیوان اشعار) و... .

گزارش محتوا

این شرح مجموعه سخنرانی ها و درس های نهج البلاغه استاد حسین شفیعی است که به مدت بیست سال در مجالس و محافل مختلف برای دوستداران و علاقه مندان سخنان مولای متقیان امام علی علیه السلام ایراد شده و پس از وفات ایشان توسط شاگردان و ارادتمندانشان گردآوری و چاپ شده است.

چنانکه از اسم کتاب معلوم است در این شرح بیشتر به جنبه های عرفانی و اخلاقی نهج البلاغه توجه شده و شارح که سخنان امیرالمومنین (ع) را با آیات قرآن و احادیث و اشعار عرفانی همراه کرده، بیشتر به جنبه سازندگی و پیاده کردن آن در زندگی توجه داشته است.

جلد اول کتاب سخن آشنا به مقدمه ای نسبتا مفصل از مرحوم استاد محمد باقر کتابی مزیّن شده که در آن مطالبی درباره نهج البلاغه و کتابهایی که پیرامون نهج البلاغه نگاشته شده و هم چنین شرح حال مختصری از استاد حسین شفیعی آمده است.

در مقدمه جلد چهارم می خوانیم: «آنچه در سرتاسر این چهار جلد شرح مى‌خوانید، توصیه به عمل است، عمل به اخلاق، تهذیب نفس و تقوا....»؛ و یا در جای دیگر از زبان استاد آمده است: «تنها شنیدن و یاد گرفتن کافى نیست، باید آنها را به کار بست، ما از این موعظه‌ها خیلى شنیده و مى‌شنویم اما آیا یک روز آن طور که خدا مى‌خواهد بوده‌ایم؟ یک روز آن طور که علماى اخلاق مى‌گویند زندگى کرده‌ایم؟ حرف خوب در عالم زیاد هست و کسانى هم که حرف خوب بزنند زیاد هستند، ولى مهم این است که ما کى یکى از آنها را به کار بسته‌ایم؟»

استاد شفیعی کتاب مستقلی در شرح خطبه متقین نهج البلاغه به نام "نور الیقین" در زمان حیات تالیف و چاپ نموده که در ضمن جلد دوم کتاب سخن آشنا مجددا به چاپ رسیده است.

ویژگى‌هاى کتاب

۱- امتیاز اصلی این کتاب از سایر شروح نهج‌البلاغه این است که این بیانات از قلب شخصیتى مى‌جوشد که عمرى با نهج‌البلاغه زندگى کرده و به آنچه مى‌گوید عمل نموده است. لذا بر خواننده تأثیر معنوى خاصى مى‌گذارد.

۲- مطالب به گونه‌اى بیان شده که در عین اینکه شامل مسائل علمى و ادبى مى‌باشد، ولى به زبان ساده و سلیس و نزدیک به فهم همگان است و هر کس به اندازه بضاعت خود مى‌تواند از آن استفاده کند.

۳- در بسیارى موارد در شرح مطالب از آیات قرآن کریم استفاده کرده‌اند و به تفسیر آیات پرداخته‌اند و تفسیر عمیق ایشان از آیات الهى را در کنار تفسیر نهج‌البلاغه در این کتاب مى‌توان یافت.

۴- در ضمن مطالب، از اشعار زیباى عرفانى ادبیات فارسى و عربى مدد گرفته و به مطالب جذابیت خاصى بخشیده‌اند. هم چنین به مناسبت، احادیث فراوانى از پیامبر و ائمه معصومین براى توضیح بیشتر مطالب ذکر کرده‌اند.

۵- از آنجائیکه شارح تسلط کامل بر ادبیات عرب داشته، به گونه‌اى مو شکافانه بعضى از لغات را با استفاده از کاربرد آنها در آیات قرآنى توضیح داده‌است و براى کسانى که به طور تخصصى در این زمینه فعالیت دارند مفید است.

۶- این شرح همراه با حکایت‌ها و داستانهایى از بزرگان علم و عرفان است که بسیارى از آنها را خود درک کرده بودند. این حکایت‌ها در عین اینکه بسیار آموزنده است، خواننده کتاب را نیز دچار ملال نمى‌کند.

۷- در جاى جاى این کتاب مناجات‌ها، دعاها و اذکار بسیارى آمده و علاقمندان با حفظ کردن و بکار بستن آنها از اثرات معنوى آن ان شاءاللّه بهره‌مند خواهند شد.

وضعیت کتاب

کتاب در ۴ جلد به چاپ رسیده است. جلد اول شرح خطبه اول تا خطبه ۹۰، چاپ اول آن در سال ۱۳۸۶ و چاپ دوم آن در سال ۱۳۹۰.

جلد دوم شرح خطبه ۹۱ تا ۱۸۸ به همراه مقدمه مبسوطی از شرح حالات و روحیات مرحوم حسین شفیعی. چاپ اول آن در سال ۱۳۸۸ و چاپ دوم آن در سال ۱۳۹۴.

جلد سوم شرح خطبه ۱۹۲ تا پایان بخش خطبه ها، چاپ اول آن در سال ۱۳۹۰.

و جلد چهارم شرح تعدادی از نامه ها و تمامی کلمات قصار، چاپ اول در سال ۱۳۹۳ است.

چنانکه قبلا هم گفته شد این شرح تمامی نهج البلاغه را در بر نمی گیرد و بیشتر خطبه هائی که جنبه اخلاقی و انسان سازی داشته مدّ نظر شارح بوده است.

منابع

• مقدمه جلد اول و سوم و چهارم کتاب درس های نهج البلاغه استاد شفیعی، سخن آشنا، شرح عرفانی اخلاقی نهج البلاغه، اصفهان، انتشارات کانون پژوهش، جلد اول، ۱۳۸۶.
• دکتر اعظم رجالی، آثار و افکار حکما و عرفای مشهور اصفهان، اصفهان، ناشر دانشگاه آزاد خوراسکان، چاپ اول، ۱۳۸۳.
• حسین شفیعی، دانشنامه اسلامی.